Thực tập sinh có nên yêu cầu được nhận lương hay không?
Bài này hơi dài nhưng sẽ là hướng dẫn chi tiết về cả Tư duy và Phương pháp cho những bạn muốn đi thực tập để giúp bạn có một công việc ĐẢM BẢO SỰ CÔNG BẰNG và THỂ HIỆN ĐƯỢC SỰ CHUYÊN NGHIỆP của mình. Nên chịu khó mà đọc nhé!
Câu hỏi “Thực tập sinh có nên yêu cầu được nhận lương hay không?” nếu ngồi tranh luận theo kiểu: “Nên yêu cầu” vì thực tập sinh cũng đóng góp cho doanh nghiệp, hoặc “Không nên” vì doanh nghiệp đã tạo cơ hội trải nghiệm và học hỏi cho thực tập sinh thì gần như chẳng có hồi kết.
Trong kinh nghiệm cá nhân, tôi vẫn thường nói các bạn trẻ là mình còn trẻ, ít kinh nghiệm, doanh nghiệp tạo điều kiện cho mình được cọ xát thực tế để phát triển thì hãy biết ơn và trân trọng, đừng đòi hỏi gì nhiều. Mình cứ làm tốt sẽ được công nhận. Đó là tư duy để người trẻ nhận được sự yêu mến và nhiều cơ hội.
Nhưng hôm nay, tôi sẽ không chia sẻ theo kiểu đó, vì nó cảm tính, mà sẽ phân tích cho các bạn góc nhìn sòng phẳng hơn để bạn có lựa chọn phù hợp cho mình khi đi làm thực tập sinh.
Đầu tiên, cần nhớ là bản chất mối quan hệ giữa thực tập sinh và nhà tuyển dụng là một cuộc đàm phán.
Đàm phán thì “thuận mua vừa bán” thôi, chỉ cần đừng làm gì vi phạm pháp luật là được, chứ cũng rất khó phân định như thế nào là công bằng tuyệt đối cho đôi bên.
Do đó, nếu các bạn trẻ muốn cảm thấy thoải mái và sòng phẳng nhất trong mỗi công việc mình ứng tuyển, thì trước khi lựa chọn làm thực tập sinh, cần xác định rõ:
Mình thực sự muốn gì khi quyết định đi thực tập tại một công ty? Ví dụ là kiến thức, trải nghiệm, mối quan hệ, cơ hội việc làm sau tốt nghiệp, tiền, giấy chứng nhận thực tập,…
Nếu có nhiều hơn một mong muốn, thì mình sẽ ưu tiên cái nào hơn cái nào? Cái nào bắt buộc phải có, cái nào có thì tốt, không có vẫn không sao?
Năng lực của mình làm được những gì? Và so với thị trường, năng lực này xứng đáng nhận được gì? (Câu này khó trả lời với phần đông các bạn trẻ mới đi làm thực tập sinh, nên nếu tự tìm hiểu được qua các mối quan hệ thì tốt, còn không thì cứ tự xác định thôi, cũng không bắt buộc).
Quan trọng nhất ở đây là biết rõ nhu cầu của bản thân, và tự xác định mong muốn tối thiểu và tối đa của mình.
Khi đã biết rõ điều mình muốn thì sẽ có 2 giai đoạn để bạn xác nhận xem nơi bạn thực tập có đáp ứng được mong đợi hay không.
Giai đoạn 1: Trong cuộc phỏng vấn
Sẽ có 2 trường hợp cơ bản sau:
Trường hợp 1: Nếu chỗ công ty bạn muốn làm, đáp ứng được tất cả, thậm chí hơn cả mong đợi của bạn, và họ rất thoải mái với việc này thì quá sướng rồi, chẳng có gì phải bàn. Bạn sẽ nhận công việc này.
Trường hợp 2: Nếu công ty đó không cho bạn đầy đủ những mong đợi, thì khoan vội đưa ra quyết định chính thức, mà hãy thử chia sẻ với họ rằng “Trước khi đến đây, em có những mong đợi như thế này (chia sẻ rõ những điều bạn muốn ra), nhưng giờ công ty mình cũng có chính sách riêng cho vị trí này. Vậy cho em hỏi, nếu em thực sự muốn đạt được những quyền lợi như mình mong đợi, em cần phải làm được những gì cho công ty ạ?”.
Đây là lúc bạn thuyết phục họ rằng bạn đủ năng lực và giá trị để nhận được những gì bạn muốn. Nếu bạn thuyết phục được họ thay đổi chính sách thì tốt, còn nếu họ vẫn không sẵn sàng đáp ứng đầy đủ mong muốn của bạn, thì lúc này lại có 2 trường hợp nhỏ:
Trường hợp 2a: Công ty không đáp ứng những mong đợi BẮT BUỘC PHẢI CÓ của bạn. Ví dụ bạn đang ưu tiên cao nhất là tìm một công việc có thu nhập 2 triệu/1 tháng. Họ nói ở đây chính sách không có lương hay phụ cấp gì cho thực tập sinh. Bạn hiểu rồi đó, 2 bên không phù hợp. Hãy chia sẻ thành thật là bạn cảm ơn vì có cơ hội gặp họ, hi vọng có lần khác sẽ có duyên hơn, còn lần này chưa phù hợp.
Trường hợp 2b: Công ty đáp ứng được một phần những mong đợi, và bạn ở tình trạng nửa muốn nửa không. Lúc này hãy xem lại bạn thực sự mong muốn gì, và bạn có lựa chọn chấp nhận hay không? Không chấp nhận có thể từ chối. Còn chấp nhận thì làm. Không nghĩ nhiều thêm. Nhớ rằng đó là LỰA CHỌN CỦA BẠN, KHÔNG AI ÉP BUỘC!
GIAI ĐOẠN 2, LÀ SAU KHI BẠN ĐÃ NHẬN LỜI HỢP TÁC.
Dù đã có cam kết xong lúc phỏng vấn, thì trong quá trình làm việc khả năng cao vẫn có những phát sinh ngoài dự kiến.
Lúc này lại xảy ra 2 trường hợp:
Trường hợp 1: Nếu mọi thứ êm xuôi như cả 2 mong đợi. Nhà tuyển dụng hài lòng về bạn và ngược lại, bạn thấy rất ổn về công việc, sự học hỏi hay chính sách ở đây. Tuyệt vời, mọi thứ cứ tiếp tục.
Trường hợp 2: Nếu mọi thứ diễn ra không như bạn kỳ vọng. Ví dụ bạn cảm thấy không được giao việc quan trọng, chỉ toàn sai việc vặt, công việc quá nhiều khiến bạn bị ảnh hưởng thời gian cho những ưu tiên khác trong cuộc sống. Lúc này, một thực tập sinh chuyên nghiệp sẽ nghĩ đến chuyện giải quyết vấn đề, chứ không chạy loanh quanh than vãn khắp nơi.
Giải quyết vấn đề bằng cách nào? Tuỳ vấn đề là gì, nhưng ví dụ:
Nếu bạn cảm thấy không được giao việc quan trọng. Thường đó là bởi bạn đã thể hiện năng lực chưa tốt trong mắt công ty. Nên hãy tập trung làm thật tốt, và trên cả mong đợi những gì được giao. Sau đó, chủ động xin hỗ trợ thêm những việc khác.
Nếu bạn cảm thấy thời gian làm thực tập xâm chiếm cả cuộc sống cá nhân hay những kế hoạch khác, hãy thử nỗ lực nhiều hơn và sắp xếp công việc tốt hơn xem có tự giải quyết được mọi thứ không? Nếu làm được, bạn đang phát triển khả năng thích nghi với áp lực đấy.
Mỗi vấn đề sẽ có giải pháp riêng nhưng nguyên tắc chung là hãy thay đổi mình trước.
Còn nếu sau khi đã tự chịu trách nhiệm và nỗ lực, vẫn thấy mọi thứ không được giải quyết theo ý mình, hãy chủ động chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc và mong muốn của mình với cấp trên. Xin họ hướng dẫn cho bạn giải pháp.
TRƯỜNG HỢP TỆ NHẤT, sau khi đã làm tất cả mọi thứ trong nguồn lực của mình, nếu công ty nơi bạn thực tập vẫn không cam kết so với những gì đã trao đổi trong phỏng vấn, bạn vẫn có 2 lựa chọn:
- Một là thẳng thắn nói rằng bạn cảm thấy không được tôn trọng so với những gì hai bên đã trao đổi, và bạn đã chủ động điều chỉnh bản thân nhưng công ty vẫn không thay đổi để phù hợp. Nếu vẫn tiếp diễn tình trạng này, thì bạn xin phép dừng công việc tại đây.
- Hai là bạn cảm thấy mình vẫn chấp nhận được tình trạng không như giao kèo ban đầu này, thì làm hết thời hạn trong thời gian cam kết với họ rồi dừng lại.
Tóm lại, sự công bằng là một thứ tương đối trong giao kèo. Đi làm trong doanh nghiệp là một cuộc đàm phán “thuận mua thì vừa bán”. Mình thấy hợp với mong muốn của mình thì mình làm. Tiền bạc không chỉ là thước đo duy nhất cho cống hiến của mình. Đừng nghe người khác nói ra nói vào rồi dao động, hoặc đôi khi ảo tưởng về giá trị bản thân.
Chúc các bạn tự tin vào lựa chọn của mình và có những kết quả tốt với những lần làm thực tập sinh!
